Pha lê Tiệp nhận biết như thế nào?

Pha lê Cộng Hòa Séc được sản xuất ở các vùng Bohemia và Silesia, nay là một phần lãnh thổ của Cộng Hòa Séc. Kỹ thuật chế tạo pha lê ở đây đã có từ lâu đời và được cả thế giới công nhận cả về chất lượng lẫn nét đẹp bên ngoài, từ thiết kế đến độ tinh khiết.

Pha lê Tiệp có đặc tính gì nổi bật?

Việc sản xuất pha lê Tiệp được cắt bằng tay là một trong những truyền thống lâu đời nhất trong lĩnh vực công nghiệp này. Tại Séc, thủy tinh và pha lê đã được sản xuất tại Bohemia trong hơn 800 năm qua.

Kỹ năng của các nghệ nhân phối hợp với sự khéo léo trong từng thao tác đã tận dụng được tối đa sự khúc xạ ánh sáng đẹp tuyệt. Sự nổi tiếng của pha lê Tiệp không chỉ được tạo nên từ truyền thống được tích lũy qua nhiều thế kỷ, mà còn được đánh giá về kỹ năng, kinh nghiệm; chất lượng thợ trong nghề và nguy cơ chế tạo một sản phẩm bắt mắt, trang nhã qua những kỹ thuật không giống nhau.

Mặc dù hiện nay, với khoa học và công nghệ hiện đại, có thể nâng cao chất lượng pha lê hơn, tuy nhiên về cơ bản, vẫn phải dựa vào những kĩ thuật thủ công có từ lâu đời. Bằng cách dùng kỹ thuật thổi thủy tinh để tạo thành một sản phẩm thô, sau đó hoàn thiện và trang trí bằng các bí quyết không giống nhau, phối hợp với kỹ thuật của người thợ thủ công tạo thành một sản phẩm mang giá trị nghệ thuật cao.

Pha lê Tiệp ra đời như thế nào?

Là một dạng biến thể khác của thủy tinh, pha lê gồm silicat kali trộn thêm một lượng oxit bari khi được sản xuất.

Các sản phẩm thủy tinh lâu đời nhất đến từ Ai Cập cổ đại, với công nghệ tạo ra thủy tinh đầu tiên là guồng quay sợi thủy tinh được tạo nên từ đất sét. Và thủy tinh thổi cổ nhất được nghĩ rằng được chế tác từ Fenicia và Hy Lạp cổ đại. Mặc dù những tinh thể thủy tinh Ai Cập trước tiên được tạo ra từ những chất liệu không hoàn hảo tuy nhiên đã khá trong.

Vào thế kỷ thứ 3 và thứ 2 Trước công nguyên, tri thức chế tạo thủy tinh được lan rộng khắp Địa Trung Hài, với các sản phẩm tiêu biểu được sản xuất trong thời cổ đại là bình hoa, chai, ly dễ dàng.

Tìm thấy ra những cổ vật thủy tinh lâu đời nhất như vòng tay, hạt ở Tiệp Khắc có xuất xứ từ các vùng Celtic, từ khoảng thế kỷ thứ 3 Trước công nguyên. Nhiều tài liệu lịch sử chỉ nói đến kỹ thuật chế tác thủy tinh và pha lê ở Cộng Hòa Séc từ thế kỷ thứ 12, 13.

Một trong những nhân tố quyết định đến sự đi lên của lĩnh vực sản xuất pha lê chính là truyền thống tiếp nối từ đời này sang đời khác ở các gia đình người Séc, và tác động mạnh mẽ đến công nghệ chế tác pha lê ở các nước Trung Âu. Nung nóng chảy thủy tinh là bí mật được truyền từ người cha sang người con và khiến thủy tinh Cộng Hòa Séc trở nên có tiếng.

Đóng góp lớn nhất của những nhà máy sản xuất thủy tinh, pha lê Tiệp là sự nung nóng chảy thủy tinh với sắc xanh cobalt của gia đình Schurer ở Bắc Bohemia vào thế kỷ 16, tham khảo ra pha lê tại Muller Glassworks ở vùng Šumava và khám phá ra công nghệ tráng men và thủy tinh Hyalite của Ngài B. Egermann vào nửa đầu thế kỷ 19.

Đặc trưng của sản xuất thủy tinh, pha lê Tiệp trong vài thế kỷ tới đều bị chi phối bởi yếu tố Gothic. Công nghệ tạo ra thủy tinh Gothic đã được hoàn thiện qua các thời đại, mặc dù truyền thống cũ vẫn được tiếp tục và làm mới theo thời gian. Với phương pháp này, một style nghệ thuật mới đã phát triển, trong nền văn học của Cộng Hòa Séc được coi là “Thủy tinh Tiệp”.

Thủy tinh Gothic của Tiệp được tạo nên từ khối thủy tinh lục được coi là “Forest Glass”. Ngược lại với thủy tinh của Đức có sắc xanh đậm, thì thủy tinh Tiệp lại có sắc xanh lục nhạt, gần giống với sắc màu của pha lê vào những năm sau này. Vào thời điểm đó, loại thủy tinh này rất thịnh hành và lượng thủy tinh khổng lồ được xuất khẩu vào thế kỷ 14 không những ở Đức mà còn cả ở Pháp và Flanders.

Thủy tinh Tiệp được đặc trưng bởi các rãnh mảnh và các chén tròn được làm đẹp bởi các sợi xoắn ốc khắc trên kính. Những kỹ thuật trang trí này được phát minh ở vùng Cận Đông và lan sang Trung Âu vào thế kỷ thứ 13 nhờ Thập tự chinh. Những nhà máy sản xuất của Tiệp đã chấp nhận kỹ thuật này nhưng vẫn được tùy chỉnh theo cách trang trí đặc trưng của Tiệp.

Trong thời kỳ Phục Hưng, khoảng giữa thế kỉ XVI ở Cộng Hòa Séc, tráng men theo phong cách Venice Bắt đầu xuất hiện. Kĩ thuật này đã nhanh chóng bị các người sản xuất thủy tinh thay đổi để thích hợp hơn, tạo thành cảm giác mạnh mẽ, ngược lại với sự tinh tế, mỏng manh từ thủy tinh Venice.

Kỷ nguyên của Hoàng đế Rudolf đã chi phối rất lớn đến nghệ thuật Tiệp Khắc. Vào cuối thế kỷ 16 và đầu thế kỷ XVII, phong trào khắc thủy tinh Khi bắt đầu xuất hiện, được tiên phong bởi Casper Lehmann, mới đầu chỉ là một thợ cắt kim cương thủ công. Ông là người trước tiên chế tạo những chiếc cốc được làm đẹp bằng các bản khắc phong phú. Kĩ thuật này đã quyết định nên style Baroque của Tiệp sau này.

Sau chiến tranh 30 năm, thủy tinh trong suốt dần dần Bắt đầu được gọi là pha lê. Pha lê Tiệp đã trở thành một sản phẩm đặc trưng với style Baroque và trở nên cực kỳ nổi tiếng. Tiệp bỗng trở thành người sản xuất pha lê lớn nhất thế giới. Vào thời điểm này, nhiều văn phòng xuất khẩu thủy tinh mới đã được thành lập và liên kết với nhiều cảng quan trọng, không chỉ ở Châu Âu mà còn ở cả Châu Á và Nam Mỹ.

Nửa sau của thế kỷ 18, việc sản xuất thủy tinh Baroque dần dần giảm sút, các nhà xưởng buôn bán ế ẩm. Ở một số vùng, sản xuất thủy tinh tráng men dần quay trở lại, thường dành cho người giàu và bình dân. Cuộc khủng hoảng đạt đỉnh điểm diễn ra vào thời chiến tranh Napoleon. Từ năm 1860 đến năm 1869, nhờ sản xuất ly sữa (opaline glass) đã không khỏi khiến thủy tinh Tiệp nổi tiếng thế giới.

Phân biệt pha lê một cách đơn giản nhất

Phân biệt pha lê và thủy tinh chẳng phải việc khó, ta có thể dùng mắt và những xúc giác của cơ thể để nhận biết được những đặc điểm:

Pha lê thường nặng hơn hẳn so với thủy tinh, cầm viên pha lê trên tay ta sẽ có cảm tưởng rất nặng tay.

Độ tán sắc ánh sáng: thủy tinh không màu tuy nhiên vẫn có phần hơi mờ đục, còn pha lê lại rất tinh khiết, để dưới ánh đèn hay ánh mắt trời sẽ chiết quang tạo nên ánh sáng sắc sảo như cầu vồng 7 màu.

Chỉ bằng cú gõ nhẹ vào thành sản phẩm pha lê, bạn sẽ thấy tiếng ngân vang dài, xa và rất thanh do độ cứng và dạng tinh thể của nó.

Bài viết liên quan: